Tên di sản : Nơi thờ – Bia ký Hà Tông Huân
Tỉnh/Thành phố : Thanh Hóa
Loại di tích :
Di tích lịch sử
Sô quyết định : Số 455/QĐ- VHTT
Giới thiệu
Địa điểm Đền thờ và Bia ký Hà Tông Huấn hiện nay nằm trên thửa đất số 308/508 tờ bản đồ số 02 bản đồ quản lý rộng đất xã Yên Thịnh về ngày 30/6/1986.
Như chúng ta đã biết ăn Cảnh Hưng thứ 22 (1761) khi Hà Tông Huân về chí sĩ triều đình đã ban Thái ấp cho Ông ở quê hương. Nhưng ngay sau đó ông lại được mời ra Thăng Long làm cố v���n tham dự triều chính. Có lẽ ở quê hương mảnh đất của ông được ban cấp sau khi ông mất (1766) đã được triều đình và gia tộc lập Đền thờ và bia ghi công trạng của ông.
Năm 1964 ngôi Đền trên đã bị phá huỷ chỉ còn nền móng và đất.
Qua khảo sát, đền thờ cụ Thượng Vàng được kiến trúc kiểu chữ đinh (T). Chiều dài 17m, chiều rộng (kể cả móng bó hè) 9m.
Những phế tích tại đều cho ta thấy móng nên được xây bằng những khối đá lăn dài hình chữ nhật được gia công kỹ lưỡng. Kích thước mỗi nền đá nên là 60 x 30 x 30cm. Tường được xây bằng gạch vồ có niên đại TK XVIII, kích thước mỗi viên gạch là 30 x 15 x 10cm, những thể tích của chất kết dính có kỹ thuật thành phần kết cấu vào TK XVIII. Những mảnh ngói còn sót lại cho phép khẳng định đều được lợp bằng ngói mũi hài. Một viên tảng kê cột còn lại trong dân lấy từ đền về, có kích thước 55 x 55 x 15cm, như vậy cột đền trước kia được làm rất to.
Những phế tích của đền còn sót lại cho phép chúng ta hình dung được kiến trúc tráng lệ của ngôi đền xưa. Sự tráng lệ của ngôi đền phản ánh trung thực sự ngưỡng vọng của người đương thời với công tích của Tể tướng đầu triều Hà Tông Huân.
Tấm bia "Hà Tướng Công bị ký" được khắc trên một khối đá nguyên. Chất đá không tốt, có nhiều vân bị ô xít nứt bề mặt. Đây cũng là một trong những nguyên nhân khiến chữ trong bia khá nông và mờ do bị mòn.
Phần bia có kích thước chiều cao từ đế bia lên trán bia đo được 137cm; chiều rộng phần dưới 70cm, phần trên 63cm - cả thân bia có hình thang cân. Bia Hà 12cm bia không có trán chỉ tạo một đường khung viền rộng 7cm hai bên thân bia và trán bia. Trên đường khung này không có hoa văn trang trí.
Bia được tạo cả hai mặt như nhau nhưng mặt sau không khắc chữ. Tên bia “Hà Tướng Công bi ký" được khắc hàng đầu tiên theo chiều dọc từ trái qua phải ở mặt trước kia (Bia quay hướng tây nam).
Bia "Hà Tướng Công bị ký" đã bị vỡ phần trên bia làm ba mảnh. Hiện nay bia đã được gắn lại bằng xi măng khá kín cạnh.
Phần đế bia có chiều rộng 35cm chiều dài 92cm chiều cao trên mặt đất đo được 18cm.
Mặc dù năm bia không còn (do bị bào mờ ) nhưng căn cứ vào tên địa danh phủ Quảng Hóa trong bia và trang trí bia có thể khẳng định tấm bia này có niên đại thế kỷ XIX.
Hiện nay tấm bia này còn lại quãng 40% lượng chữ. Chúng tôi đã dập thác bản để lấy kích thước bia và một số chữ còn lại tương đối rõ nét. Phần chữ nào mà không lập được, chúng tôi chép lại nguyên văn. Những chỗ mất chữ chúng tôi để trong dấu móc.
Thống kê các hiện vật trong di tích:
Bia “Hà Tướng Công bia kí”
Hộp đựng sắc phong
Chân tảng đá
Mâm bồng, quả hộp.